تبیین نقش متغیرهای بوم شناسی در حیات شهر اسلامی جیرفت
Authors
abstract
شهر اسلامی جیرفت[1] از سکونت گاه های راه بُردی در حوزه فرهنگی هلیل رود و جازموریان در فاصله ی سده ی نخست تا هشتم هـ.ق. بوده است. گستره ی پراکندگی مواد فرهنگی در این شهر نشان از آبادانی، رونق و اهمیت آن در ایالت کرمان دارد؛ چنان که وسعت آن با شهرهای نام دار آن زمان مانند ری، نیشابور و اصفهان برابری می کرده است. پرسش اصلی این است که چه متغیرهای محیطی بر شکل گیری، گسترش و تخریب شهر کهن جیرفت در سده های نخست تا هشتم هـ.ق. اثر گذاشته است؟ فرضیات این پژوهش، با استناد به یافته های بررسی های میدانی باستان شناسی و ره یافت های تاریخی در مطالعه منابع مکتوب نقد و بررسی شده اند. سپس تحلیل و استدلال بر پایه نظریه بو م شناسی «کنت وات» صورت گرفته و نقش پنج متغیر: ماده، انرژی، تنوع، فضا و زمان در سه فاز شکل گیری، گسترش و تخریب شهر مطالعه شده است. بر اساس یافته های باستان شناسی شهر جیرفت از آغاز اسلام تا سده ی چهارم هـ.ق.، شهری متوسط در ایالت کرمان بود و گسترش آن از سده چهارم هـ.ق. آغاز شد. به نظر می رسد مهم ترین علت گسترش جیرفت، تغییر مسیر ارتباطی میان سواحل خلیج فارس و شمال کشور بود؛ زیرا تا این زمان، جزایر قیس (کیش) و سیراف بندرگاه های مهم خلیج فارس بودند و راه اصلی بازرگانی از این دو جزیره به سیرجان و سپس نواحی شمالی می رفت؛ در حالی که از سده چهارم هـ.ق. با تغییر کرسی ایالت کرمان از سیرجان به بردسیر و اهمیت یافتن بندر هرمز به جای کیش و سیراف، راه ارتباطی هرمز - جیرفت - بردسیر به نواحی شمالی رونق بیشتری یافت و جیرفت به انبار کالاهای وارداتی و واسطه تجاری تبدیل شد. در پی آن توجه حکام سلجوقی کرمان به جیرفت معطوف و به عنوان پایتخت زمستانی آن ها برگزیده شد. هم چنین وجود منابع و معادنی که مواد اولیه کالاهای صادراتی را تأمین می کرد، گسترش بیشتر آن را در پی داشت. پس از آن با درگیر های حکام فارس، شبانکاره و غزها، جیرفت برای مدّتی نقش راه بُردی خود را از دست داد؛ اما در دوران قراختائیان رونق گذشته را بازیافت. پس از آن در دوران تیموریان با کاهش اهمیت مسیر هرمز - جیرفت، به تدریج این شهر متروک شد. [1]. «شهر دقیانوس»؛ به دلیل نادرستی این انتساب به دقیانوس، در این مقاله از اصطلاح «شهر اسلامی جیرفت» استفاده شده است.
similar resources
بررسی نقش پیاده‌راه در حیات شهر
حرکت پیاده، طبیعی، قدیمی و ضروری‌ترین شکل جابجایی انسان در محیط است که نقش اساسی در ادراک محیط و ارتباط با آن دارد، در حالی که به دلیل سلطة اتومبیل بر شهرها، حرکت پیاده به تدریج نقش طبیعی خود را از دست داده است. ظهور شهرسازی جدید در محدوده های تاریخی شهرهای ایران، شکل جدیدی از فضای شهری به نام خیابان را به وجود آورد که تعریف و تشخص نادرست آن در ساختار شهر، آن را به عنصر جداکنندۀ بافت تاریخی و...
full textنقش قرآن در شکوفایی حیات عقلانی تمدّن اسلامی
نقش حکیمان مسلمان در شکوفایی تمدّن اسلامی انکارناپذیر است و نیز نقش قرآن در شکل‌گیری تفکّر عقلانی و فلسفی مسلمانان از مهم‌ترین پرسش‌ها و مسائل پیش روست. به نظر می‌رسد که جامعیّت قرآن در ارائة آموزه‌های جهان‌شمول برای بسترسازی تحقّق سعادت حقیقی بشر باعث گردیده تا در این کتاب الهی، در زمینه‌های حکمی و عقلانی چون خداشناسی، جهان‌شناسی، انسان‌شناسی، اخلاق، سیاست و اجتماع برخی آموزه‌های لازم و جهت‌دهندة ...
full textبوم شناسی مصب
مساله استفاده منجر به سوء استفاده های انسان از مصب ها در سالهای اخیر بحرانی شده است. سوءاستفاده ازمصب ایجاب می کند که دانشمندان نسبت به بررسی مصب ها بیش از بیش اقدام عاجل روا دارند و مردم را هم از نتیجه بررسیها عملا آگاه سازند تا هر کس به فراخور حال خود در حفاظت و بهره برداری معقول ومناسب‘ شرایط برد هر مصب‘ آگاهانه کوشا باشند. به دلیل الزامی که درحال حاضر در ایران درخصوص شناخت و بررسی مصب وجود...
full textنقش ارکان اصلی شهر ایرانی اسلامی در مکان¬گزینی مراکز اقامتی مورد شناسی: شهر زنجان
امروزه صنعت توریسم در دنیا، یکی از منابع مهم درآمد و در عین حال از عوامل مؤثر در تبادلات فرهنگی بین کشورهاست و به عنوان گستردهترین صنعت خدماتی جهان حایز جایگاه ویژهای است که همراه با به وجود آوردن تغییرات شگرف در سیمای زمین، اوضاع سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، منش و روش زندگی انسانها را دگرگون می‌سازد. این در حالی است که مراکز اقامتی یکی از اصلیترین عناصر در توسعۀ این صنعت محسوب میشوند. بر این ا...
full textMy Resources
Save resource for easier access later
Journal title:
پژوهش های باستان شناسی ایران (علمی - پژوهشی)Publisher: دانشگاه بوعلی سینا
ISSN 2345-5225
volume 4
issue 7 2015
Hosted on Doprax cloud platform doprax.com
copyright © 2015-2023